Nederlandse staat hoeft geen schadevergoeding te betalen aan familie van doodgeschoten treinkapers

Bij de bevrijdingsactie kwamen destijds onder anderen zes kapers om het leven, onder wie Max Papilaja en Hansina Uktolseja, die in deze zaak centraal staan. 

Volgens het hof was het primaire doel van de bevrijdingsactie om de gegijzelde passagiers te beschermen en de kapers te arresteren. Er mocht niet worden geschoten als de kapers zich duidelijk overgaven. Het hof kan niet vaststellen wat er in 1977 precies is gebeurd en daardoor blijft onzekerheid bestaan. Omdat de nabestaanden zeggen dat er onrechtmatig is gehandeld, moeten zij dus bewijzen dat dat is gebeurd. Anders kunnen zij, aldus het hof, niet in het gelijk worden gesteld. 

Het hof kan niet achterhalen hoe de kapers waar de zaak om draait, Max Papilaja en Hansina Uktolseja, precies zijn gedood, van welke kant de dodelijke kogels kwamen. En die bewijslast ligt volgens het hof bij de eisers, de nabestaanden dus van beide kapers. Daarnaast noemde het hof diverse feiten die meespeelden: dat de groep van negen kapers bewapend was, dat ze hadden gedreigd passagiers te doden en dat de mariniers die de bevrijdingsactie uitvoerden, dachten dat er op hen werd geschoten. 

,,We kunnen niet vaststellen dat de mariniers de beide kapers doelbewust en zonder noodzaak hebben doodgeschoten. Zij dachten dat er op hen werd geschoten. Of er werkelijk op de mariniers is geschoten, weten we niet. Maar we weten wel dat de mariniers het dachten,” aldus het gerechtshof.

Volgens het gerechtshof was het ‘minder gelukkig’ dat de mariniers gezámenlijk zijn voorbereid op het zo belangrijke getuigenverhoor in deze zaak. Maar het mag wel, aldus het hof. Het hof is van oordeel dat het niet zo gek is - ruim 40 jaar later - dat de getuigenverklaringen elkaar soms tegenspreken. Bovendien was de bevrijding een hectische gebeurtenis. De verklaringen zijn dus wel in het oordeel van het hof betrokken, iets wat de nabestaanden probeerden te voorkomen.

Bekijk hieronder de reactie van de nabestaanden van de treinkapers:

Advocaat Liesbeth Zegveld liet direct na afloop namens de nabestaanden weten erg teleurgesteld en boos te zijn. ,,Het handelen van mariniers wordt hiermee niet getoetst en dat is toch een vrijbrief om te doden.” Militair optreden gaat hiermee voorbij aan de rechtelijke toetsing en de rechtstaat, vindt ze. ,,Hansina had 44 verwondingen, hoe kan je zeggen dat dat proportioneel is.”

Er zijn nu nog vervolgstappen mogelijk, bij de Hoge Raad of het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, maar Zegveld weet nog niet of haar cliënten dat willen.

De civiele zaak was aangespannen door nabestaanden van treinkapers Max Papilaja en Hansina Uktolseja tegen de Nederlandse staat. Bijna drie jaar geleden had de rechtbank in Den Haag de nabestaanden laten weten dat de staat niet aansprakelijk is voor de dood van Papilaja en Uktolseja bij de gewelddadige beëindiging van de kaping. Daarna gingen de nabestaanden in hoger beroep. 

Papilaja en Uktolseja kaapten samen met zeven andere Molukse jongeren een trein met 54 inzittenden bij De Punt in Drenthe. Op 11 juni 1977 maakten mariniers en de luchtmacht met geweld een einde aan de treinkaping die toen al drie weken duurde. Bij die bevrijdingsactie, op last van de staat, kwamen twee gegijzelde passagiers en zes kapers om het leven. Volgens de familie van Papilaja en Uktolseja werden de twee van dichtbij geëxecuteerd. Zij zouden bij de beëindigingsactie in de trein door mariniers zijn doodgeschoten terwijl ze al zwaargewond waren, zich niet verzetten en aangehouden hadden moeten worden. De staat heeft altijd met klem ontkend dat er sprake was van executies en onrechtmatig toegepast geweld.

_{De tekst gaat verder onder de foto.}

Tijdens getuigenverhoren enkele jaren geleden zei een marinier dat hij blind door de deur van een compartiment schoot op ‘iets wat onder een deken bewoog’. Dat bleek Papilaja te zijn. Een andere marinier vuurde blind een salvo op een ‘menselijke beweging’. Dat was Uktolseja. Beiden waren ongewapend.

De nabestaanden voelden zich wél gesteund door verklaringen van andere oud-mariniers. Volgens hen hadden commandanten gezegd dat geen kaper krijgsgevangen mocht worden gemaakt en dat ze ‘allemaal dood hadden gemoeten’. Dat zou een opdracht van de regering zijn. Dat is echter nooit aangetoond. De Nederlandse staat bestrijdt dat de regering de opdracht had gegeven alle treinkapers te doden.

De rechtbank oordeelde in juli 2018 dat het gebruikte geweld niet onrechtmatig was. De rechtbank bepaalde dat de mariniers in de ‘achteraf gezien onjuiste, maar oprechte en daarom verschoonbare’ veronderstelling waren dat het geweld nodig was. 

De Zuid-Molukkers kwamen in 1951 voor een tijdelijk verblijf naar Nederland, met de belofte van de Nederlandse regering dat zij op de Molukken hun eigen staat zouden kunnen stichten. Nadat zij ruim 25 jaar hadden gewacht op de inlossing van de beloften, pikte een deel van de jongere generatie het niet meer en ging over tot gewelddadige acties.

Bekijk onze trending nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: