Mutatie E484K zet voet aan wal in Nederland: hoeveel zorgen moeten we ons maken?

Eerst maar eens de techniek. E484K is een verandering in het spike-eiwit van het coronavirus, die inmiddels in zowel de Britse, de Zuid-Afrikaanse als de Braziliaanse variant is opgedoken. Al deze varianten dragen zo'n twintig mutaties, waarvan het merendeel in het spike-eiwit zit, en E484K is er dus eentje van. Het spike-eiwit is voor het virus van belang voor het binnendringen van menselijke cellen, maar is ook het doelwit van de antilichamen die worden opgewekt door iemand die corona krijgt of door vaccinatie.

De vrees bestaat dat de extra mutatie, E484K dus, het virus zodanig verandert dat dit twee gevolgen heeft. Een: dat immuniteit die is opgewekt door een eerdere coronabesmetting geen garanties meer biedt tegen herbesmetting. Twee: dat het veranderde virus slechter wordt herkend door de coronavaccins. Die zijn immers ontwikkeld tegen het ‘oude’ coronavirus. 

Studies in Zuid-Afrika laten inderdaad een verminderde werking van coronavaccins zien. Experts vrezen dat dat komt omdat de Zuid-Afrikaanse variant de E484K-mutatie draagt. Het vaccin van AstraZeneca bleek in Zuid-Afrika zo slecht te werken, dat in het land gestopt werd met het toedienen van dat vaccin. 

En het Braziliaanse Manaus kreeg onlangs te maken met een hevige nieuwe golf van coronabesmettingen, terwijl de eerste golf vorig jaar al nietsontziend was geweest voor de afgelegen stad in de Amazone. De mogelijke verklaring: door de hoge immuniteit onder de bevolking moest het virus iets verzinnen om in leven te blijven, en E484K hielp daarbij een handje.

Als laatste van de drie varianten ging ook de Britse variant voor de bijl voor E484K. Volgens het RIVM is in het Verenigd Koninkrijk nu bij 23 mensen de Britse variant met de extra mutatie aangetroffen. En in Nederland is dat dus het geval bij één iemand uit de regio Utrecht. Het is nog niet bekend hoe die persoon de gemuteerde variant onder de leden heeft gekregen: het bron- en contactonderzoek loopt nog. 

Bovendien werden in de regio Rotterdam-Rijnmond en de regio Limburg Noord nog een nieuwe coronavariant gevonden: B.1.525. Deze variant werd voor het eerst in Denemarken gemeld, schrijft het RIVM, en ook deze variant draagt de mutatie E484K ‘samen met een andere kenmerkende mutatie, F888L’. ‘Nader onderzoek vindt momenteel plaats in Denemarken en Nederland.’

Daarnaast breidt ook de Zuid-Afrikaanse variant  zich in ons land langzaam uit, meldt het RIVM. 

Hoe gevaarlijk is de extra mutatie voor Nederland? Volgens Eric Snijder, hoogleraar moleculaire virologie van het Leids Universitair Medisch Centrum, is het nog te vroeg om daar definitieve uitspraken over te doen, omdat het onderzoek naar de mutatie zich nog in een pril stadium bevindt. 

,,Dus we weten nog niet goed of E484K de virusverspreiding beïnvloedt, en wat de precieze uitwerking is op immuniteit en de werking van coronavaccins. Maar de eerste studies geven aan dat deze mutatie een serieus probleem veroorzaakt. Als dat nu al gebeurt, is dat geen goed nieuws. Normaal zie je dit soort mutaties ontstaan als virussen het moeilijk hebben om zich verder te verspreiden. Maar daar is nu nog weinig sprake van, want veel mensen hebben nog geen corona gehad en zijn ook nog niet gevaccineerd.”

Volgens Snijder is E484K mogelijk de eerste, maar zéker niet de laatste mutatie die de wereld voor problemen gaat stellen. ,,Het hele proces van pogingen om door toevallige veranderingen aan immuniteit te ontsnappen, is eigen aan dit soort virussen. Het is niet verrassend dat het gebeurt.”

Voor nu de beste oplossing: vaccineren, zo rap als mogelijk? ,,Ja. Hoe meer je het virus terugdringt, hoe kleiner de kans op nog meer varianten, zo simpel is het. Maar dat moet je dan wel wereldwijd doen. Daarom is het zo belangrijk dat vaccins eerlijk verdeeld worden.”

Bekijk ook onze video's over de coronacrisis: