Ministerie waarschuwt: Pas op met wat je socialt over Turkije

‘Bij controles door de Turkse overheid op onder andere vliegvelden kan uw telefoon of andere elektronische apparatuur worden onderzocht’, staat in het aangescherpte reisadvies. ‘Dit in geval van verdenking van betrokkenheid bij organisaties die Turkije als terroristisch beschouwt. De Turkse overheid kan u vervolgen voor uitingen die buiten Turkije zijn gedaan, ook op sociale media. Houd hier rekening mee als u naar Turkije reist.’

Aanleiding voor de aanscherping zijn ‘recente arrestaties’ in Turkije, zegt woordvoerder Anne de Ruijter van het ministerie. ,,Uitingen op sociale media vormen telkens onderdeel van de aanklacht. De praktijk leert dat de Turkse autoriteiten mobiele informatiedragers controleren. Daar moeten reizigers zich bewust van zijn.”

Het ministerie laat in het midden hoe recent de arrestaties zijn. Volgens de Turks-Nederlandse ondernemer Alaattin Erdal werd twee weken geleden nog, in de meivakantie, een Turkse Rotterdammer opgepakt op een Turks vliegveld en in de cel geplant. ,,Zijn mobieltje is in beslag genomen en doorzocht.’’ 

Later bleek dat de man op een ‘zwarte lijst’ stond omdat hij op Facebook een post had geliket die kritisch was over de Turkse regering. Erdal: ,,Hij is gelukkig na één dag vrijgelaten omdat hij invloedrijke mensen kende. Terug in Nederland heeft hij zijn mobiel laten nakijken. Er zijn gevallen bekend waarbij een in Turkije beslag genomen mobieltje vol zat met afluisterapparatuur.’’

Toch behoort dit incident volgens Erdal niet tot de arrestaties die Buitenlandse Zaken als aanleiding voor het nieuwe advies opvoert. ,,Deze Rotterdammer heeft geen contact opgenomen met de Nederlandse autoriteiten.’’ Dat gebeurt, zegt hij, vaker niet dan wel. ,,Soms krijgen mensen er geen gelegenheid toe of zijn ze bang dat als ze dat doen er nog meer familieleden bij betrokken worden. Ze houden hun gevangenschap stil.’’

Dat is volgens hem ook de reden dat Buitenlandse Zaken vaag doet over het aantal Turkse Nederlanders dat, bijvoorbeeld door een kritische tweet, in de cel in Turkije beland is. Minister Blok van Buitenlandse Zaken verklaarde vorige maand dat er nog zeker twaalf Turkse Nederlanders vastzitten in Turkije of het land niet mogen verlaten. In de nasleep van de mislukte coup in Turkije, in 2016, werden ze gearresteerd tijdens familiebezoek of vakantie.

Bij de meesten gebeurde dit vanwege vermeende banden met de beweging van Fethullah Gülen, de Turkse moslimgeestelijke die in ballingschap leeft in de Verenigde Staten en achter de coup zou zitten. Enkele Nederturken belandden in de cel vanwege belediging van de Turkse president Erdogan op sociale media. Het Turkse consulaat in Nederland opende in 2017 een ‘kliklijn’ om melding te maken van mensen die zich negatief over hem uitlaten.

Erdal zelf piekert er niet over naar Turkije af te reizen. Hij is voor landverrader op de Turkse tv uitgemaakt omdat hij voorzitter is van de Stichting Cosmicus dat banden met Gülen zou hebben. ,,Ik ging vroeger wel drie, vier keer per jaar naar Istanboel, waar ik vrienden en familie heb. Ik mis het erg. Maar ik zou veel te veel risico lopen.’’

Hij vermoedt dat er veel meer dan twaalf Turkse Nederlanders vastzitten in Turkije. ,,Het getal van twaalf is, denk ik, veel te laag. Ik ken zelf al best wat gevallen.’’

Vorige maand werd een 31-jarige vrouw uit Rotterdam met haar vijf maanden oude dochtertje aangehouden op de luchthaven van Istanbul. De vrouw wordt verdacht van ‘terreurbanden’. Dit omdat ze covoorzitter was van een Koerdische organisatie in Nederland. 

In augustus vorig jaar werd een 24-jarige Turkse Nederlander uit Harderwijk in Turkije opgepakt op verdenking van het ‘steun betuigen aan terroristen’. Dit omdat hij tijdens de Supercup-wedstrijd Besiktas - Konyaspor ‘per ongeluk’ achter een spandoek zat met een steunbetuiging aan twee opgepakte leraren. De twintiger werd eind augustus vrijgelaten maar geldt nog wel als verdachte en mag Turkije niet verlaten.

In dezelfde maand werden ook een Turks-Nederlandse moeder en haar zoon uit Arnhem opgepakt. Dit omdat er een onderzoek tegen de vrouw zou lopen.

De aanscherping van het reisadvies voor Turkije wekt bij veel Turkse Nederlanders verbazing. Onder hen de Nijmeegse documentairemaker Sinan Can (41), zoon van Turkse ouders en bekend van Wie is de Mol. Hij is ‘eigenlijk alleen’ verbaasd over het moment van de aanscherping. 

,,Die hele intimidatie is in Turkije natuurlijk al een tijd aan de gang: mensen worden nu al vaak opgehouden bij de douane op het vliegveld. Ik maak me geen zorgen, nee. Ik heb inderdaad kritische documentaires gemaakt, maar dat is al een tijd geleden: ik ben nu meer bezig met het Midden-Oosten. Ik sta niet op de ‘toplist’ of zoiets. En ik denk dat Turkije zich eerder focust op specifieke bewegingen zoals de Gülenisten. Die worden echt als de vijand beschouwd.’’

De Turkse politie kan volgens hem onmogelijk álle kritische uitspraken op social media volgen. ,,Sinds Erdogan in de steden aan de verliezende hand is, hebben ze zoveel mensen om te volgen. En dus wordt het nogal willekeurig wie ze eruit pikken.’’

Ook columnist Ebru Umar, die in 2016 in Turkije werd gearresteerd vanwege kritische tweets over Erdogan, is verbaasd over het tijdstip. ,,Waarom vertelt Buitenlandse Zaken niet meer over de aanleiding voor dit advies? Want arrestaties zijn er natuurlijk al veel langer. Zo’n vage mededeling maakt mij een beetje paranoïde.’’

Umar vindt het ook een halfhartig advies. ,,Het is duidelijk: alleen Turkse Nederlanders moeten op hun tellen passen, niet andere Nederlanders. Maar waarschijnlijk kan Buitenlandse Zaken dit niet zeggen omdat het dan zogenaamd racistisch is.’’

Umar ontraadt iedereen –van welke afkomst ook – naar Turkije af te reizen. ,,Wat mensen zich niet realiseren is dat Turkije geen rechtsstaat is. Dat wil dus zeggen dat de politie helemaal geen reden hóéft te hebben om je op te pakken.’’ Vooral Turkse Nederlanders met een dubbele nationaliteit zijn volgens haar vogelvrij. ,,Die worden in Turkije gewoon als Turk beschouwd.’’

Hoewel ze zich jaren heerlijk gevoeld heeft in haar huis in Kusadasi aan de kust, gaat Umar nu nooit meer naar Turkije. ,,Dat wil ik niet en dat kan ook niet. Ik heb, toen ik met hulp van de Nederlandse regering uit de gevangenis was gehaald, van Buitenlandse Zaken te horen gekregen dat ze me één keer zo zouden helpen, daarna niet meer. En ik besef maar al te goed dat ik die hulp heb gekregen omdat er zoveel persaandacht was. Wat er met andere Nederlanders in de Turkse cel gebeurt, is onduidelijk. Ook Buitenlandse Zaken zegt daar weinig over: valt dat je niet op?’’