Inspectie: Medewerkers in azc voor overlastgevers slaan en schoppen asielzoekers

Dat concludeert de Inspectie Justitie en Veiligheid na een bezoek aan de speciale handhavings- en toezichtslocatie (htl) in Hoogeveen. Die heeft deze zomer naar aanleiding van signalen dat het misging onaangekondigde bezoeken afgelegd en camerabeelden bestudeerd. De inspectie heeft moeite met de manier van ordehandhaving van de zogenoemde woonbegeleiders die daar werken. Zij zijn niet bevoegd om geweld of dwang te gebruiken, maar blijken dat soms wel te doen. Op de locatie werken ook andere medewerkers, onder wie boa’s, die meer bevoegdheden hebben.

Staatssecretaris Van der Burg herkent zich niet in het rapport van de Inspectie. ,,Ik ben recent op de locatie op bezoek geweest en heb mijn respect uitgesproken voor de medewerkers . Door hun werk is er in de rest van Nederland minder overlast.” Het COA nodigt de inspecteurs uit ‘langere tijd te komen meelopen om een betere indruk te krijgen’.

In de htl geldt een strenger regime dan op andere locaties. Asielzoekers die ernaartoe worden gestuurd krijgen onder meer geen leef- en eetgeld, normaal gesproken is dat zo’n 60 euro per week. Ook mogen ze het terrein niet verlaten en zijn ze verplicht een dagprogramma te volgen. De deuren van de locatie zijn op slot, de enige buitenruimte is een binnentuin die is afgesloten met een hek. Als iemand het gebouw wil verlaten, moet hij afstand doen van het recht op opvang. Elke asielzoeker in de htl wordt begeleid door een mentor en krijgt een begeleidingsplan om te helpen zijn of haar gedrag te verbeteren.

De asielzoekers die naar de htl worden gestuurd, hebben doorgaans veel overlast veroorzaakt in een regulier azc of in de gemeenten waar dat azc in ligt. Het gaat vaak om mensen met verslavingen en psychische problemen. Een deel van hen bestaat uit zogenoemde veiligelanders: vaak Marokkaanse of Algerijnse asielzoekers die in Nederland niet voor asiel in aanmerking komen. De speciale opvang werd in het leven geroepen na veel klachten van burgemeesters over de overlast. Er is plek voor 50 asielzoekers, tijdens de bezoeken van de Inspectie waren er 25 bewoners.

,,We hebben talrijke voorbeelden gehoord van incidenten waarbij asielzoekers een klap of schop kregen. Ook in gevallen waarin de asielzoeker niet agressief was of zelfs al wegliep’’, schrijft de inspectie in haar rapport. Ook zijn er videobeelden van dergelijke incidenten. ,,Enkele woonbegeleiders zeggen dergelijke uitoefening van geweld en dwang normaal te vinden, terwijl dat alleen in gevallen van zelfverdediging, en dus als laatste redmiddel, geoorloofd is.” Tijdens het bezoek van de inspectie werd een asielzoeker hardhandig weggeduwd uit een ruimte waar hij niet mocht komen. ,,De asielzoeker vertoonde daarbij zelf geen agressief gedrag.”

Ook zouden medewerkers de asielzoekers uitlachen en uitschelden. Dat werkt juist escalerend, aldus de inspectie. ,,De asielzoekers die in de htl zitten, zijn geen makkelijke groep. Maar dat betekent niet dat medewerkers zomaar geweld mogen gebruiken om personen te corrigeren’’, stelt hoofdinspecteur Hans Faber. ,,Het is belangrijk dat de htl-medewerkers over handvatten beschikken om hun moeilijke taak te vervullen. Dat ze bijvoorbeeld weten hoe ze moeten omgaan met mensen met een verstandelijke beperking, verslaving en psychische problemen, want dat speelt in die groep. Dat betekent voor het personeel: extra ondersteuning, begeleiding en opleiding, zodat ze makkelijker kunnen de-escaleren.”

Volgens de Inspectie is er te weinig begeleiding op de htl-locatie en is er niet genoeg invulling van het verplichte dagprogramma: behalve eten en corvee zijn er geen andere activiteiten als sport en gedragstraining. ,,Hierdoor ligt verveling op de loer. Dit leidt juist tot meer overlast en negatief gedrag.” Ook geven (ex)bewoners aan niet te weten waar ze aan moeten werken om meer vrijheden te krijgen en terug te keren naar een regulier azc.

De asielopvang in Nederland staat al meer dan een jaar onder grote druk. De bestaande opvanglocaties zitten overvol. Daarnaast kampen opvangorganisatie COA en immigratiedienst IND met personeelstekort.

In een reactie op het rapport schrijft staatssecretaris Van der Burg (Asiel) dat ‘de doelgroep bestaat uit asielzoekers waarbij lichtere maatregelen niet voldoende zijn gebleken en begrenzing van het negatieve gedrag benodigd is om de veiligheid van een ieder te kunnen garanderen. Toepassing van disproportionele dwang en geweld is nooit gerechtvaardigd. Maar de conclusie dat er sprake zou zijn van een patroon op dit vlak wordt niet herkend. Naar aanleiding van het bezoek van de inspectie is het COA wel begonnen om een specifiek handelingskader op te stellen voor de medewerkers voor het omgaan met gedrag van deze doelgroep.’

Het ministerie meldt dat er één incident bekend is waarbij een medewerker onrechtmatig gebruik heeft gemaakt van een vrijheidsbeperkend middel: handboeien. ‘Hiervan is direct melding gemaakt en de betreffende medewerker en leidinggevende zijn aangesproken op het onrechtmatig gebruik.’

Hij spreekt in de reactie zijn respect uit voor de medewerkers van de htl. ,,Ik deel de bezorgdheid voor het personeel dat het werk met een zeer lastige doelgroep, ernstig overlastgevende asielzoekers, moet uitvoeren. Door hun werk is er in de rest van Nederland minder sprake van overlast, waarvoor veel waardering. Tijdens mijn bezoek aan de htl onlangs heb ik mijn respect daarvoor dan ook expliciet uitgesproken.”

Ook het COA staat kritisch tegenover het rapport. ,,Er is afgesproken dat inspecteurs langer komen meedraaien binnen de htl. Het COA is ervan overtuigd dat een langere meeloopperiode de Inspectie een betere indruk geeft van wat de htl van onze medewerkers vraagt. Hetzelfde geldt voor het inzicht in de dynamiek van deze doelgroep en de interactie tussen bewoners en medewerkers.”

Bekijk hier onze video's rond de asielcrisis in Nederland: