Enquête onder nabestaanden MH17: ‘Vertrouwen in berechting daders’

Dat blijkt uit een enquête onder de nabestaanden die tv-programma EenVandaag heeft gehouden en vandaag publiceert. Aanstaande woensdag, 17 juli, is het vijf jaar geleden dat het vliegtuig boven Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Vorige maand kondigde het Joint Investigation Team (JIT) aan dat het vier verdachten op het oog heeft: drie Russen en een Oekraïner. Het proces start volgend jaar maart. 

Uit de enquête onder 135 nabestaanden van de omgekomen passagiers blijkt dat 75 procent van hen er vertrouwen in heeft dat de verantwoordelijken daadwerkelijk door de rechtbank veroordeeld zullen worden. 87 procent vindt het zinvol dat het proces sowieso doorgaat, of de verdachten er nu wel of niet bij zijn.

Die percentages zijn een stuk hoger dan onder Nederlanders die geen familie bij de ramp hebben verloren. Daarvan heeft 63 procent er geen vertrouwen in dat de daders veroordeeld zullen worden en vindt maar 55 procent een proces zonder aanwezige verdachten zinvol, blijkt uit een tweede publieksenquête onder de 21.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel.

,,Al vijf jaar zeggen buitenstaanders tegen me dat die mensen toch nooit gaan verschijnen op een proces, dat Rusland toch nooit gaat meewerken. Maar kom op, het alternatief kan toch niet zijn dat we zeggen: vervelend dat het gebeurd is, maar laat verder maar zitten? Natuurlijk niet”, antwoordt een van de nabestaanden in de vragenlijst.

De kans op een proces bij verstek is groot, Rusland levert geen onderdanen uit. De verdachte die in 2014 minister van Defensie was bij de pro-Russische rebellen, Igor Girkin, verschijnt nog geregeld in het openbaar in Moskou. Hij zegt vandaag in deze krant dat de pro-Russische rebellen niet verantwoordelijk zijn voor het neerhalen van het toestel.

Uit de enquête blijkt ook dat bijna negentig procent van de ondervraagde nabestaanden ervan uitgaat dat de schuld ligt bij die separatisten (43 procent) of bij het Russische leger (44 procent). Geen enkele nabestaande denkt dat het Oekraïense leger schuldig is aan het afvuren van de BUK, wel zegt tien procent dat er ‘nog onvoldoende duidelijkheid’ is om de schuldvraag te beantwoorden.  

In eenzelfde enquête, ingevuld door het Opiniepanel van EenVandaag waarin geen nabestaanden van de ramp zitten, vindt 23 procent dat er nog onvoldoende duidelijkheid is, 4 procent van die ondervraagden legt de schuld bij het Oekraïnse leger. Onlangs plaatsten zowel de Maleisische premier Mahathir als Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet vraagtekens bij het onderzoek van het JIT. Zij wijzen (indirect) ook naar Oekraïne als mogelijke schuldige.

_{Tekst loopt door onder video}

Bekijk hieronder de reactie van de Maleisische premier Mahathir over het onderzoek van het JIT:

Uit de enquête blijkt ook dat voor de nabestaanden de pijn nog elke dag ligt verscholen in alledaagse dingen. Want het mag dan vijf jaar geleden zijn dat hun geliefden om zijn gekomen; als het grote verdriet überhaupt al aan het slijten is, kan het elk moment weer bezit van ze nemen. Plots opgewekt door een geluid of een beeld.

,,Het tikken van een vlaggenmast, dat triggert nog steeds”, zo schrijft een nabestaande in de enquête. Het geluid is voor hem onlosmakelijk verbonden met de dag dat de lichamen van de slachtoffers terugkwamen naar Nederland en in een lange, lange rouwstoet van vliegveld Eindhoven naar de kazerne in Hilversum werden gereden.

,,Het horen van het deuntje van de NOS is nog steeds moeilijk voor me”, schrijft een ander. Het is de tune die voorafging aan al die journaals waarin het nieuws over de 298 slachtoffers werd gemeld. ,,Dan denk ik nog steeds aan MH17.” Weer een ander kon lang niet naar lucht kijken. ,,Dan was ik bang dat ik vliegtuigen zag, want dan kwamen er beelden naar boven dat ik mensen en bagage zag vallen.”

Uit de vragenlijst blijkt ook dat de nabestaanden grote waardering hebben voor het onderzoek naar de toedracht van de crash door het JIT, waarin het Nederlandse Openbaar Ministerie een leidende rol speelt. 95 procent vindt dat het JIT het de afgelopen vijf jaar goed tot zeer goed heeft gedaan, ze geven het team een 8,5. Het Nederlandse kabinet krijgt een 7,9 voor zijn opstelling in de afgelopen vijf jaar. Van de ondervraagden vindt ook 70 procent dat premier Rutte vooralsnog voldoende heeft gedaan om, zoals hij beloofde direct na de crash, ‘de onderste steen boven te halen’.

De JIT-onderzoekers hebben de nabestaanden de afgelopen jaren meerdere keren bijgepraat over de stand van het onderzoek: dat gebeurde toen het voor de onderzoekers duidelijk was dat het een BUK van het Russische leger was geweest die MH17 trof. Vorige maand was er nog contact toen het JIT de namen van vier verdachten bekendmaakte. Iedere keer als er zo’n belangrijk moment was, werden de familieleden ’s ochtends op een besloten bijeenkomst ingelicht, pas daarna volgde er een persconferentie.

Het is een betere beoordeling dan het JIT krijgt van de minder betrokken Nederlander. EenVandaag legde dezelfde vragen ook voor aan het eigen Opiniepanel. Daarvan vindt 58 procent dat het JIT het goed tot zeer goed heeft gedaan.

In Moskou loopt hij gewoon over straat en wordt hij aangeklampt door vrouwen die hem aanbidden. Tegelijkertijd is hij de hoofdverdachte in het MH17-proces. Lees later ook onze reportage over Igor Girkin.

Bekijk hieronder een samenvatting van de JIT-bijeenkomst vorige maand toen de namen van de vier verdachten bekend werden gemaakt: