Details deal Van Lienden aan het licht: bv stond al klaar en De Jonge bemoeide zich actief

Uit het boek Sywerts Miljoenen blijkt dat Sywert van Lienden en zijn partners vanaf het begin van plan waren hun mondkapjesdeal met de overheid via een commerciële bv uit te voeren. Daags voor de onderhandelingen gaven ze een notaris opdracht deze bv op te richten, zo schrijven Jan-Hein Strop & Stefan Vermeulen van onderzoeksplatform Follow The Money. Toch presenteerden ze zich tegenover de verantwoordelijke minister Martin van Rijn (VWS) als vertegenwoordigers van een non-profit stichting. 

Van Lienden schoof in het voorjaar van 2020 aan tafel bij de overheid als voorman van de Hulptroepen Alliantie, een stichting zonder winstoogmerk. In die hoedanigheid deed hij de top van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een non-profitvoorstel voor de levering van 120 miljoen mondkapjes.

De commerciële bv die Van Lienden, Bernd Damme en Camille van Gestel hadden bestemd voor de overheidsdeal – Relief Goods Alliance (RGA) – was toen al drie dagen in oprichting, blijkt uit e-mails in handen van de auteurs. Op 11 april verzocht Damme de notaris er vaart achter te zetten. Terwijl hij op 12 april in een e-mail aan het ministerie van VWS juist schreef: ‘Dat doen we met hart voor de mensen in de zorg, zonder winstoogmerk, vrij van belangen en zonder direct geld te vragen aan de Rijksoverheid.’  Alle sheets van de presentatie die Van Lienden gaf, bevatten het logo van de Hulptroepen, niet die van de bv. 

Op 13 april belde Van Lienden met minister voor Medische Zorg Martin van Rijn. Van Rijn dacht te onderhandelen met de voorman van een stichting zonder winstoogmerk, blijkt uit een vertrouwelijk gespreksverslag. 

Uit het boek blijkt verder dat de drie ondernemers meteen bij het tekenen van de contracten wisten dat ze tientallen miljoenen euro’s aan de deal zouden verdienen. De drie wilden voor het boek geen vragen beantwoorden.

Van Lienden heeft altijd beweerd dat het idee voor de bv pas na de start van de onderhandelingen met de overheid opkwam. Aanvankelijk stelde hij dat de oprichting van RGA ‘een voorstel vanuit de overheid’ was. Later schreef hij in een statement dat de commerciële bv er kwam ‘in samenspraak’ met het ministerie. 

Topbankier Barbara Baarsma van Rabobank zei gisteren ‘om de tuin te zijn geleid’.  ,,Ik ben bij de start van het initiatief als bankier benaderd door de Stichting Hulptroepen Alliantie. Ik heb het initiatief, net als alle andere grote merken die in de beginfase betrokken waren, beoordeeld als sympathiek en noodzakelijk. Ik vind het maatschappelijk onacceptabel dat het initiatief commercieel bleek te zijn. Ook ik ben om de tuin geleid”, aldus Baarsma in een verklaring. 

Uit documenten die de Volkskrant in handen heeft gekregen door beroep te doen op de Wet Openbaar Bestuur (WOB), blijkt dat CDA’er Hugo de Jonge zich als minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) actief heeft bemoeid met de mondkapjesdeal met Sywert van Lienden en zijn compagnons, terwijl dat helemaal niet de verantwoordelijkheid van De Jonge was. Door persoonlijk contact op te nemen met een topambtenaar van het ministerie van Financiën zorgde De Jonge ervoor dat een cruciale meeting met toenmalig CDA-partijgenoot Van Lienden gepland werd, waardoor de deal zijn doorgang zou vinden.

Op 10 april 2020, een week voordat de overheid een grote order mondkapjes plaatste bij Van Lienden, had De Jonge contact via WhatsApp met de secretaris-generaal van het ministerie van Financiën, Bas van den Dungen. Hij schreef: ‘Je kunt die Sywert beter inside pissing out hebben dan outside pissing in. Met een klein beetje verdraagzaamheid moet dat lukken. Hoop echt dat het lukt.’ Het ministerie van VWS had eerder een onderhandeling met Van Lienden gestaakt omdat het de motieven van zijn organisatie wantrouwde.

De Jonge stuurde daarbij screenshots van berichten die Van Lienden gestuurd had naar zijn politiek assistent: ‘We kunnen jullie helpen, maar overheid moet wel geholpen willen worden’, stuurde van Lienden. Ook hintte hij al naar de commerciële plannen: ‘Overweeg inmiddels maar te stoppen met de stichting en commercieel te gaan. Kennelijk wil de overheid niet meer geholpen worden zonder winstoogmerk.’

Van den Dungen besloot meteen in actie te komen, zo schrijft de Volkskrant. Hij stuurt naar De Jonge: ‘Gebeld en voicemail ingesproken dat ie mij vanavond kan bellen. En anders heel het weekend. Ik zal zelf ook nog wel paar keer bellen.’ De Jonge reageert: ‘Super!’ Nog voor het weekend werd de meeting gepland, en kort daarna begonnen de onderhandelingen.

Het ministerie van Financiën laat weten dat secretaris-generaal van Financiën zijn oude werkgever VWS is gaan helpen. ,,Van den Dungen is betrokken geweest bij de mondkapjes deal. Rond 16 april is hij gestopt met werken, omdat zijn vader ernstig ziek was. Dat zie je ook want dan houdt het app-verkeer op.’’ Volgens Financiën heeft het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) ‘de uiteindelijke deal gesloten in de dagen dat Van den Dungen afwezig was. De deal is op 20 april gesloten.”

Ambtenaren bij VWS reageerden destijds verbaasd op de snelle actie om met Van Lienden in zee te gaan: ‘Waarom moet dit überhaupt? Waarom opeens op eerste Paasdag een call?’ De korte lijnen die De Jonge heeft met Van Lienden worden hierbij aangehaald: ‘Daar had Hugo toen steeds contact over’, aldus een andere ambtenaar.

Dat de bemoeienis van De Jonge om Van den Dungen aan het werk te zetten de deal heeft bevorderd blijkt wel uit een bericht van Van Lienden aan Van den Dungen zelf: ‘Oprecht dank voor je inzet. Je hebt iets wat onnodig vast kwam te zitten losgetrokken. Super’.

Bekijk hier de reactie van De Jonge: