Beeld J.P. Coen in Hoorn was altijd al mikpunt van kritiek

Nog voor het standbeeld van Coen op 30 mei 1893 in zijn geboorteplaats Hoorn onthuld werd, was het al omstreden. Het sociaal-democratisch tijdschrift Recht voor Allen schreef twee dagen daarvoor in een paginagroot artikel over de ‘roof, moord en bloeddorst’ onder de vlag van de VOC, waarvan de Indische bevolking slachtoffer was geworden.

Het blad schreef: ,,Men wischt de bloedvlekken niet af van Coen’s nagedachtenis door de bewering, dat hij moet beschouwd worden als een kind van zijn tijd, dat hij handelde als ‘Calvinist’. Coen is en blijft een hond.’’

Vooral in de Molukse gemeenschap wordt de heldenverering van Coen verafschuwd vanwege de strafexpeditie op de Banda-eilanden, waarbij duizenden bewoners werden vermoord. Molukkers protesteerden in 1987 bij de viering van de 400ste verjaardag van Coen in Hoorn tegen de moordpartijen van ‘de Slachter van Banda’. Ze deelden pamfletten uit.

Op de bijbehorende tentoonstelling in het Westfries Museum protesteerde de Molukse kunstenaar Willy Nanlohy door zijn beelden met zwarte kleden te bedekken, als teken van rouw. Hij overhandigde Prins Claus een zwartboek met de gruweldaden van Coen.

In augustus 2011 viel Coen letterlijk van zijn sokkel. Dat gebeurde bij werkzaamheden aan de straatverlichting. Een pleidooi van het Comité Nederlandse Ereschulden om het niet meer terug te plaatsen vond bij de gemeente Hoorn geen gehoor. Evenmin het burgerinitiatief van journalist Erik van de Beek om het beeld te verwijderen.

De gemeenteraad ging wel akkoord met het plaatsen van een sokkeltekst bij het beeld, waarin staat waarom Coen omstreden is, met een QR-code die verwijst naar een website met uitgebreidere informatie. Dat is in 2012 gebeurd.

In 2016 kalkten leden van actiegroep De Grauwe Eeuw op de sokkel het woord ‘genocide’ om ‘afschuw te laten blijken voor de koloniale verheerlijking waarmee Hoorn vol trots pronkt’.  De groep wil dat er een eind komt aan het ‘romantiseren van massamoorden en het oppoetsen van koloniale misdaden door Nederland’.

,,J.P. Coen en Bontekoe waren twee massamoordenaars in dienst van de VOC en hebben hun koloniale terreur losgelaten op o.a. de bevolking van Nederlands Indië’’, schreef de actiegroep in een verklaring.

De huidige antiracismeprotesten doen de discussie over het standbeeld van Coen weer oplaaien. Het Westfries Museum neemt daar geen stelling in. Wel biedt het museum kennis en historische feiten aan’. ,,Het is aan het maatschappelijke debat en de politieke besluitvorming om te bepalen wat de toekomst van het standbeeld is’’, zegt directeur Ad Geerdink.

,,Net als bij de stevige discussie rond het beeld in 2012, zien we het als de rol van het museum om de discussie en het democratische besluitvormingsproces te ondersteunen. Dat doen we door iedereen die daar behoefte aan heeft te helpen een eigen mening te vormen. Met meer kennis kun je beter een standpunt bepalen in de huidige discussie.’’

Aanvankelijk wilden de actiegroepen ‘Weg met JP Coen’ en ‘Coen is OK’ vanavond bij het standbeeld op de Roode Steen in het historische centrum van Hoorn protesteren. Maar dat mag niet van de gemeente. Vanwege de terrassen en de 1,5 metermaatregel is daar onvoldoende plek voor een demonstratie. Wel mogen beide organisaties met een kleine delegatie een kort statement maken bij het standbeeld.

Volgende week dinsdag praat de Hoornse gemeenteraad over de kwestie Coen. Een meerderheid heeft in een brief opgeroepen het standbeeld van Coen niet te verplaatsen of verwijderen. GroenLinks wil daarvoor een motie indienen. Zeven politieke partijen in Hoorn willen een stadsgesprek voeren. ,,We moeten juist over ons verleden het gesprek voeren en leren voor de toekomst’’, zeggen de fractievoorzitters.

Het Westfries museum wil het beeld van Jan Pieterszoon Coen behouden: