Baan na celstraf houdt bajesklant niet op het rechte pad

Ex-gedetineerden die intensief aan een baan werden geholpen, blijken na twee jaar net zo vaak weer in de fout te gaan als bajesklanten die zonder begeleiding naar werk na hun celstraf buiten op de stoep werden gezet. Iets meer dan de helft van de gevangenen overtreedt na hun celstraf weer de wet, met of zonder begeleiding naar werk. Het verschil blijkt marginaal: 52 procent, tegenover 54 procent in het voordeel van begeleide personen. Daarnaast werd er ongeveer evenveel gebruikgemaakt van uitkeringen.

Dat alles blijkt uit onderzoek in opdracht van het ministerie van Justitie, naar een proef die is gedaan tussen 2016 en 2019. De uitkomsten zijn een streep door de rekening van het kabinet. Al sinds het kabinet Rutte-II wordt er ingezet op werk om criminelen op het rechte pad te krijgen. Het vorige kabinet paste daarvoor zelfs het gevangenisregime aan. De hoop was dat gedetineerden al tijdens de celstraf meer dan voorheen zouden gaan wennen aan een werkritme en de verantwoordelijkheden, zodat ze later niet weer snel in de fout zouden gaan.

Luister ook naar onze podcast Politiek Dichtbij:

Werk vinden voor de ex-gedetineerden bleek in de proef niet het grote probleem, al had meer dan de helft schulden en een ‘redelijk tot zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt’.

In de begeleiding was vooral huisvesting nogal eens een kopzorg, net als schuldenproblematiek. Dat zorgde ervoor dat banen soms ook weer snel verloren gingen, schrijven onderzoekers. Zo werd in sommige gevallen meer aandacht geschonken aan het op orde krijgen van ‘de basisvoorwaarden’, zoals huisvesting en schulden, dan aan daadwerkelijke arbeidstoeleiding. Zo’n 34 procent van de deelnemers viel uit bij het project. Het grootste deel daarvan vanwege verslavingsproblemen: 21 procent van de uitvallers moest in een verslavingskliniek worden opgenomen.

Een baan houden bleek lastiger dan er één vinden. De proefpersonen werkten gemiddeld in de eerste twee jaar slechts 3,3 maanden. In diezelfde periode leefden zij 11,6 maanden op een uitkering. Niet begeleide ex-gedetineerden werkten in die twee jaar 1,5 maanden gemiddeld en gebruikten bijna even lang een uitkering.

De huidige minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) is teleurgesteld dat de proef ‘helaas niet heeft geleid’ tot de ‘vooraf gehoopte resultaten’. De hoop was dat de recidive onder deelnemers aan de proef met maximaal tien procent zou dalen. En daarbij: de kosten van het experiment bedroegen 1,2 miljoen, terwijl de baten niet boven de 416.000 euro uitkwamen. ,,De verwachting was namelijk dat de meeste ex-gedetineerden de hele onderzoeksperiode lang inkomsten zouden hebben. In de praktijk blijkt dit beeld niet te kloppen”, aldus de minister. Weerwind: ,,Een groot deel van de ex-gedetineerden blijkt een gedeelte van de onderzoeksperiode zonder enige bron van inkomsten van werk of uitkering te zitten.” De proef krijgt dan ook geen ‘vervolg’, schrijft de minister.

Overigens bleek uit eerdere onderzoeken wel dat inkomen een gunstige invloed heeft om bajesklanten weg te houden van het criminele pad. Maar dat hoeft dus geen baan te zijn. Het kan ook om een uitkering gaan.

Jaarlijks komen er ongeveer 30.000 mensen vrij na een periode van opsluiting.

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: