Dat blijkt uit maandenlang onderzoek van deze site naar GGD’s, waarvoor ruim honderd bronnen zijn geraadpleegd. Al sinds 2000 wordt in keiharde rapporten gewaarschuwd dat Nederland ‘onvoldoende is voorbereid’. Draaiboeken zijn ‘ondermaats’, opschaling ‘niet verzekerd’, terwijl omstandigheden die pandemieën veroorzaken ‘steeds nadrukkelijker aanwezig zijn’.

Het gevaar van infectieziekten is volgens meerdere (ex-)GGD-directeuren door de kabinetten-Rutte zwaar onderschat. ,,Bewindslieden vonden onze waarschuwingen belachelijk. ‘Infectieziekten zijn voorbij’, zei een bewindsman me letterlijk’’, verklaart Paul van der Velpen, 22 jaar directeur van drie GGD’s. Meermaals werden GGD-directeuren in persconferenties en Kamerbrieven verrast met nieuwe taken door minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge. De CDA-bewindsman werd op zijn beurt boos als de chaos bij de GGD hem overviel.

Een van de hoofdoorzaken van de problemen is volgens oud-topambtenaren dat GGD’s eind jaren 80 zijn ondergebracht bij gemeentes, zonder duidelijke eisen en geld. Oud-RIVM-topman Roel Coutinho: ,,Dat is het nadeel als je GGD’s onderbrengt bij gemeenten. Die kijken altijd: waar kan ik het met minder doen.’’

Liefst 21 van de 25 GGD’s hadden in 2015 onvoldoende artsen en/of verpleegkundigen infectieziektebestrijding, maar een rapport daarover belandde volgens co-auteur Jos van de Sande ‘in de la’. Het jarenlange hoofd infectieziektebestrijding bij GGD Hart voor Brabant beschrijft dat er ‘sausjes’ over zijn verbetersuggesties gingen. ,,GGD-directeuren wilden niet weten dat ze niet voldeden aan de formatie-eisen. In officiële verslagen staat nooit het naadje van de kous.’’

Onderbezetting leidde ertoe dat bron- en contactonderzoekers moeilijke onderzoeken ‘onder het kleed moesten vegen’. ,,Bruiloften met allochtonen zijn genegeerd, vanwege taalproblemen’’, bevestigen verschillende uitzendkrachten die uitbraken moesten helpen indammen. Zij kregen te horen: vul maar ‘thuis’ in als waarschijnlijkste besmettingslocatie, zodat zij een volgend dossier konden oppakken. Een nakijker toont hoe gegevens ‘boordevol fouten’ naar het RIVM gaan.

Ook waren GGD’s tijdens deze pandemie op cruciale momenten onbereikbaar voor artsen, specialisten, school- en verpleeghuisdirecteuren. Een arts-microbioloog die bij een van de allereerste coronapatiënten van Nederland de GGD pas een dag later te spreken kreeg: ,,Het leek wel Jiskefet.”

De GGD is in de coronacrisis hét mikpunt van kritiek. Waarom was deze crisisorganisatie niet klaar voor een pandemie? Vanaf het begin van de virusuitbraak ging het mis en het kwam nooit meer goed. Een onderzoek naar de oorzaken van een falende dienst. Lees verder na de foto.