AIVD: Nederland vaker doelwit van digitale spionage

Nederland is wereldwijd een belangrijke speler op het gebied van economie, wetenschap en techniek. Dat maakt de dreiging van buitenlandse staatshackers groter. ,,Voor meer staten die kennis en technologie willen stelen, is Nederland een aantrekkelijk doelwit’', schrijft Erik Akerboom, directeur-generaal van de AIVD, in het jaarverslag.

De AIVD zag vorig jaar een succesvolle cyberaanval uit Noord-Korea. Maar vooral Rusland probeerde op grote schaal in te breken in Nederlandse ICT-systemen.

Dankzij de coronacrisis hebben hackers een extra wapen voor cyberaanvallen en digitale spionage in handen. Omdat veel mensen thuiswerken, zijn bedrijven afhankelijk van software, zoals Citrix, waarmee werknemers op afstand kunnen inloggen in bedrijfssytemen.

Vorig jaar werden duizenden bedrijven en overheidsorganisaties slachtoffer van een groot beveiligingslek bij Citrix. Hackers konden via nepmails over het coronavirus data stelen of schadelijke software (malware) installeren in bedrijfssystemen.

Hackers gebruiken ook steeds meer de toeleveranciers van potentiële doelwitten als een paard van Troje. Ze breken in op de computersystemen van de toeleveranciers, die vaak slechter beveiligd zijn, en komen zo binnen bij de grote organisaties.

Spionage gebeurt niet alleen digitaal maar ook door menselijke bronnen, stelt de inlichtingendienst. In december vorig jaar ontmaskerde de AIVD twee Russische spionnen. Ze opereerden onder een diplomatieke dekmantel, maar waren in werkelijkheid twee inlichtingenofficieren van de civiele inlichtingendienst SVR.

De Russen hadden een netwerk van ruim tien mensen die bij Nederlandse hightechbedrijven werkten. Zo verkregen ze belangrijke informatie over onder meer nanotechnologie, halfgeleiders en kunstmatige intelligentie. De twee Russen zijn het land uitgezet.

Voor bedrijven, universiteiten en overheidsorganisaties die zich bezighouden met de bestrijding van het coronavirus neemt de dreiging van digitale spionage toe. Zo probeerden Iraanse hackers intellectueel eigendom te stelen van Nederlandse universiteiten.

De AIVD ziet China op dat terrein als de grootste bedreiging, omdat het land kennis en technologie wil stelen om de eigen economie te versterken. Vorig jaar richtten buitenlandse spionnen zich onder meer op de Nederlandse telecomsector en biotechnologie.

Chinese hackers stalen afgelopen jaar op grote schaal persoonsgegevens, zoals informatie over paspoorten, reizen, telefoonverkeer en medische gegevens. Maar ook persoonsgegevens op sociale media en in openbare bronnen werden gebruikt om profielen te maken van medewerkers bij bedrijven en instellingen die doelwit zijn van cybercriminaliteit.

De AIVD zal dit jaar meer onderzoek doen naar digitale spionage en cyberaanvallen. ,,We gaan daartoe de komende jaren waar mogelijk extra investeren in effectief gebruik van technologie en data’', schrijft Akerboom.

De AIVD constateert in het jaarverslag verder dat de sluimerende voedingsbodem voor (rechts)extremisme groeit door de coronacrisis. Bij de vele protesten tegen de overheid en het coronabeleid, die soms grimmig en intimiderend zijn, krijgen de ideeën van rechtsextremistische groepen ‘sluipenderwijs’ meer voet aan de grond.

De inlichtingendienst wijst op de openlijke scheldpartijen tegen politici, de ‘thuisbezoekjes’ aan wetenschappers en het belagen van journalisten. Een aanslag, zoals in het buitenland, wordt niet uitgesloten in Nederland.

Akerboom: ,,Een diverse groep Nederlanders voerde op democratische wijze actie tegen de coronamaatregelen van de regering. Daarbij maakten ze onder andere gebruik van hun grondrecht om te demonstreren. Een kleine radicale groep praatte het gebruik van intimidatie, bedreiging en geweld goed, of ging daar zelfs toe over.’’ Eerder constateerde de AIVD al een opleving van rechtsextremisme onder vooral kwetsbare jongeren. Die trend zet door.

Tegelijk zijn jihadisten door de coronacrisis juist minder zichtbaar. Ze kunnen door de beperkingen niet meer makkelijk reizen en zijn tijdens de lockdowns vooral aan huis gebonden. Het aantal Nederlandse jihadisten bleef vorig jaar stabiel: tussen de vijfhonderd en zeshonderd in Nederland en zo’n 150 in het buitenland. Toch blijft jihadistisch terrorisme de grootste dreiging voor de samenleving, stelt de AIVD.

Bekijk onze trending nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: