van bergse bodem: De kopkes van 't Rijks

En is het u dan ook opgevallen dat het er 22 zijn, en allemaal verschillend ook nog eens?



Het rare is dat er weinig meer over te vertellen valt. We weten van monumentenambtenaar Tom van Eekelen dat dit soort hoofdjes voortkomen uit de Hollandse renaissance (1525-1630). In de bouwkunst verschoof de nadruk toen van verticale naar horizontale lijnen en kwamen onder meer trapgevels, zadeldaken en allerlei ornamenten in de mode.



Maar 't Rijks dateert natuurlijk van veel later: de school werd in 1882 gebouwd als hbs. In die tijd kwamen overal in het land Hoogere Burgerscholen van de grond die drie- en vijfjarige opleidingen aanboden. "Dat gebeurde onder leiding van bouwmeesters van de overheid", zegt conrector Dominique Widdershoven. "Overal dezelfde scholen, voor hetzelfde vooraf vastgestelde budget en met dezelfde symboliek. Je moest aan de buitenkant kunnen zien wat er binnen gebeurde."



Hij doelt daarmee op de gevelplaquettes aan de kant van de Burgemeester Stulemeijerlaan: op een ervan is Thorbecke te zien, liberaal staatsman, grondlegger van de parlementaire democratie en onderwijshervormer. Op de andere staan een passer, boek, wereldbol en sterrekijker, die de belangrijke leeronderwerpen van de hbs verbeelden. Erboven een kopje. Een van de 22 dus. "Uh, ja. Daar is dus nooit onderzoek naar gedaan. Misschien zijn het Bergse burgers, al lijkt dat niet zo voor de hand liggend omdat het eerder fantasiefiguren zijn, leeuw- en duivelachtig. Misschien is het een grapje van de architect geweest. We weten het niet."



Docent Jan Zwagemakers vermoedt dat de kopjes zouden kunnen verwijzen naar Griekse toneelmaskers uit de klassieke toneeltraditie. "De bouwstijl is eclectisch, een combinatie van diverse bouwstijlen. Daar passen die Griekse elementen wel in. Van de andere kant werd op de hbs toen geen latijn en grieks gegeven... Maar er vond natuurlijk wel overdracht van oude waarden plaats."



Wie meer weet over de hoofdjes wordt van harte uitgenodigd zich bij de school te melden. Wie een historisch onderzoek wil beginnen, mag ook zijn gang gaan!