Ouderen lijden onnodig veel pijn: ‘Vaak wordt het nog helemaal niet herkend’
OSSENDRECHT – Natasja Reijnders werkt als pijnconsulent bij tanteLouise. Dat is nieuw in de ouderenzorgsector. Ze werkt mee aan het aanscherpen van het pijnbeleid van de zorginstelling.
Florence ImandtBron:BN DeStem
Dat omdraaien, dat is heel pijnlijk, maar ze doen best voorzichtig hoor
mevrouw Van der Steeg
Even trekt mevrouw Van der Steeg haar hoofd naar achteren als Christine haar haar kamt. Dat ging net even te hard. Maar het is maar appelepap vergeleken met de pijn die ze elke ochtend heeft wanneer ze gewassen wordt. ,,Dat omdraaien, dat is heel pijnlijk, maar ze doen best voorzichtig hoor. Het kan nou eenmaal niet anders.”
Nelly van der Steeg is 84 jaar en woont al zo’n tien jaar in verpleeghuis Mariahove in Ossendrecht. Ze heeft MS en kon tot juni nog behoorlijk zelfstandig uit de voeten met haar elektrische rolstoel, zij het met een voortdurende pijn in haar gezwollen benen. ,,Maar tijdens een gezamenlijke wandeling ben ik uit die stoel gevallen, gelanceerd als het ware. Toen had ik pijn. Vreselijk! Nu kan ik alleen ’s middags nog even uit bed om naar de recreatiezaal te gaan.”
Ze kan er intussen een beetje om glimlachen en houdt de moed er op bewonderenswaardige manier in, samen met het personeel dat wel weet dat ze af en toe van een geintje houdt. ,,Je went tot op zekere hoogte aan pijn, maar ik hoop wel dat het straks minder wordt. En dat ik weer eens naar een verjaardag kan, buiten Mariahove.”
De meeste verpleeghuisbewoners hebben pijn
Ik ben de eerste in Nederland die binnen de verpleeghuissector die de opleiding tot pijnconsulent heeft afgerond
Natasja Reijnders, Verpleegkundige en pijnconsulent tanteLouise
Van alle mensen die in een verpleeghuis wonen, heeft 40 tot 80 procent pijn, blijkt uit onderzoek. Bijvoorbeeld als gevolg van kanker, versleten wervels, vocht in de benen, zenuwpijnen door suikerziekte et cetera.
En wat nog niet zo heel lang bekend is, is dat pijn vaak helemaal niet herkend wordt. Vooral bij mensen met dementie is pijn lastig vast te stellen omdat zij zich moeilijker kunnen uiten. Om goed in beeld te krijgen welke mensen pijn ervaren en waardoor die wordt veroorzaakt, scherpen zorginstellingen voor ouderen hun pijnbeleid aan.
Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor de pijnconsulent. Bij tanteLouise in Bergen op Zoom en omgeving is dat Natasja Reijnders die momenteel een pijnteam aan het oprichten is. ,,De meeste consulenten komen in pijnpoli’s terecht van algemene ziekenhuizen.”
,,Ik heb mijn afstudeerscriptie tot verpleegkundige in Mariahove in 2016 over pijn gedaan en daarna heb ik als eerste deelnemer uit de verpleeghuissector een post-HBO-opleiding tot pijnconsulent gevolgd in Nijmegen. Op 1 november praat ik mee over het aanpassen van het pijnbeleid van tanteLouise. Het uiteindelijk doel is het verbeteren van de kwaliteit van leven én sterven van onze cliënten.”
Pijn is moeilijk vast te stellen bij mensen met dementie
En dat is best een klus, want de instelling heeft 1.100 cliënten in achttien tehuizen. De meesten van hen hebben dus pijn en bij een deel van de mensen is die heel moeilijk vast te stellen omdat ze dementeren en ook angstig of depressief zijn. De pijndefinitie die tanteLouise hanteert: pijn is een zorgwekkende ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging en met sensorische (verstoorde pijnprikkel), emotionele en sociale componenten.
Sinds enkele jaren bestaan landelijke richtlijnen voor pijnmanagement en dat betekent onder meer dat elke instelling een pijnteam moet hebben met gespecialiseerde medewerkers zoals een pijnconsulent, arts en psycholoog. Twee keer per jaar wordt aan elke patiënt gevraagd hun pijn een cijfer tussen 0 en 10 te geven, die score wordt in het individuele dossier opgenomen. Bij mensen met dementie wordt daarvoor een schaal met gezichtsuitdrukkingen (REPOS) gebruikt.
,,We hebben binnen tanteLouise inmiddels zo’n 35 mensen opgeleid die daarmee om kunnen gaan”, zegt Natasja. ,,Zij observeren op afstand het gezicht van een bewoner terwijl hij of zij wordt verzorgd door een collega. Er zijn tien observaties mogelijk: gespannen gezicht, angstig kijken, paniekreacties, grimas, optrekken bovenlip, ogen dichtknijpen, kreunen, adem inhouden, lichaamsdeel terugtrekken. Dat zijn reacties die alle mensen laten zien als ze pijn hebben.”
Total-pain benadering: op alle factoren letten die pijn beïnvloeden
Mensen met dementie krijgen minder kalmerende medicijnen uit angst voor bijwerkingen. Maar dat kan juist een negatief effect hebben op pijnbestrijding, want vaak versterken angst en depressie juist de pijnprikkelervaring. Zo ontstaat een vicieuze cirkel. We willen toe naar een total-pain benadering waarbij we letten op alle factoren die pijn beïnvloeden.”
Mogelijk straks ook muziektherapie, aromatherapie, massage
Concreet betekent het voor mevrouw Van der Steeg bijvoorbeeld dat ze ter afleiding van de pijn in de toekomst muziektherapie zou kunnen krijgen of aromatherapie. Massage wellicht. ,,Och, ik weet niet precies wat het oplevert", zegt ze, ,,maar ik sta er zeker voor open. Pijn is vervelend en vermoeiend.”