Gemartelde pater Anselmus Musters uit Ossendrecht herleeft als oorlogsheld
LONGREADOSSENDRECHT - In het Vaticaan had zijn rouwdienst al plaatsgevonden toen pater Anselmus Musters uit Ossendrecht in juni 1944 weer opdook in het pas bevrijde Rome. Levend, maar niet wel, na martelingen door de Gestapo. Aan de verzetsheld, die ontsnapte aan de SS op transport richting concentratiekamp, is in Ossendrecht nu een expositie gewijd.
Delen per e-mail
Lang bleef het levensverhaal van Antoon Musters (1914-1986) onontdekt. Tot filmmaker John van Dooren, immer speurend in de historie van zijn geboortedorp Ossendrecht, zich prettig prikte aan een speld in een hooiberg. ,,Eind 2015 stuitte ik op een berichtje uit het Leidsch Dagblad van 1945."
De tekst was intrigerend: ,,Anselmus, door de Duitschers gearresteerd en omtrent wien men in de meening verkeerde, dat hij was gefusilleerd, heeft Zondag in Ossendrecht zijn eerste Heilige Mis opgedragen. De doodgewaande neomist wist in Juli 1944 uit de handen der SS-lieden te ontsnappen."
Curieus genoeg bleek die dorpsgenoot zelfs voor hem en mede-historicus Jac van de Bussche een nobele onbekende. ,,Jac wist alleen iets van die propvolle mis, niet van de persoon." Maar Van Dooren voelde dat hij iets bijzonders op het spoor was. ,,Dat gaf een kick." En energie voor een zoektocht.
Van Dooren ontdekte al googelend het boek 'De Monsignore en de Nazi', over de Ierse priester Hugh O'Flaherty die vanuit het Vaticaan via listen en vermommingen zeker 6500 joden, burgers en krijgsgevangen uit Duitse handen wist te redden, gesteund door de Engelse militair Sam Derry én Anselmus. ,,Het was pas in mei 2015 uitgebracht. Alsof het zo moest zijn. Anselmus komt er ook in voor."
Ontsnappingen organiseren via deze Rome Escape Line, een verhaal dat in 1983 verfilmd is als 'The Scarlet and The Black' met Gregory Peck, bleek niet zonder risico. Als lid van de verzetsbeweging wist Musters, die in 1940 te Rome tot priester was gewijd en de naam Anselmus aannam, dat hij in de gaten werd gehouden.
Er zijn nogal wat 'Mustersen' in Ossendrecht, dus ben ik gewoon maar rond gaan bellen
,,Ik zorgde dat ik geen namen of adressen bij me droeg die belastend konden zijn", schreef Anselmus. Op 1 mei 1944 vluchtte hij een kerk in om aan arrestatie te ontkomen. ,,Jullie hebben het recht niet hier binnen te stormen." Maar de zwaar bewapende SS'ers sloegen hem neer en gooiden hem in de Via Tasso-gevangenis.
Hoe het hem verging, werd stukje bij beetje duidelijk nadat Van Dooren familie van Anselmus op wist te sporen. ,,Er zijn nogal wat 'Mustersen' in Ossendrecht, ik ben maar rond gaan bellen." Zo belandde hij bij Jac, Louis en Ria Raaijmakers, kinderen van de enige zus van Anselmus, wiens beide broers ook priester waren.
In de doos op mijn zolder zat een dagboekverslag dat Anselmus in de gevangenis schreef
,,Ik had nog een doos op zolder met spullen van Anselmus", vertelt neef Louis Raaijmakers. ,,Het idee was daar ooit nog eens in te duiken." Dat raakte nu in een stroomversnelling. ,,Er zat een dagboekverslag bij uit de gevangenis. In het Frans, een van de zeven talen die hij beheerste. Zo bleek dat ome Toon echt iets bijzonders had meegemaakt."
Anselmus, 29 toen, werd geketend in een cel van 1,5 bij 3 meter gesmeten en elke dag verhoord en geslagen door de Gestapo, die hem aanzag voor Sam Derry, het militaire brein achter de verzetsgroep. Helene Ten Cate-Brouwer, de Nederlandse maitresse van Gestapo-hoofd Kappler, werd erbij gehaald om zijn identiteit in twijfel te trekken.
De kogel is een te zachte dood voor jou. Jij moet de zweep krijgen
,,Ik antwoord dat ze moeten informeren in mijn dorp Ossendrecht, waar zeven families de naam Musters dragen", tekende Anselmus op. Ten Cate kreeg overigens excuses van de Gestapo omdat ze getuige was van de folteringen. ,,Dat weten we uit een dossier van de Britse inlichtingendienst MI5", zegt Raaijmakers.
Anselmus liet echter niets los over alle mensen, routes en onderduikadressen die hij kende. ,,De kogel is een te zachte dood voor jou. Jij moet de zweep krijgen", beet de Gestapo hem toe na een mislukte vluchtpoging. Aldus geschiedde. Maar de priester gaf geen krimp.
Na 21 dagen martelen gaven de Duitsers het vruchteloze verhoor op. Anselmus werd op de trein gezet, enkeltje concentratiekamp. In het Vaticaan was een verhaal over zijn executie aanleiding voor een rouwdienst.
Deportatietrein
Echter, bij een stop van de deportatietrein in Florence op 5 juni klom Anselmus uit een wc-raampje van het nachtverblijf, liet zich vallen op een balkon en ontkwam met hulp van een Italiaanse vrouw. In de loop van juli meldde hij zich tot ieders verbazing in het Vaticaan, waar O'Flaherty zijn bizarre verhaal aanhoorde.
Mij was geleerd 'Heeroom' te zeggen, maar hij was heel modern en vond het zelf prima als ik gewoon 'oom' zei
Een verhaal dat voor zijn familie nog lang niet af is. Ze spitten al in nationale archieven en die van het NIOD, het Vaticaan en de Via Tasso-gevangenis en graven voort. Van Dooren: ,,Ze kunnen zo bij Interpol gaan werken." De omgewoelde geschiedenis brengt ook herinneringen boven.
,,Als klein meisje moest ik 'Heeroom' zeggen, maar zelf vond hij het prima als ik gewoon 'oom' zei", vertelt nicht Ria. ,,Hij was heel modern, zijn tijd ver vooruit." Zijn band met Ossendrecht bleef. ,,Liefst kwam hij op familiebezoek als zijn broers ook thuis waren. Dan had hij steevast contact met Dien Mous en dokter Edixhoven. Bij hem logeerde hij dan vaak."
De ontberingen die ome Toon doorstond, dringen nu pas door. ,,Bij ons was alleen bekend dat hij ontsnapt was, maar niets over martelingen of die Rome Escape Line. Daar is thuis nooit over gesproken", stelt Ria. ,,We wisten wel dat hij er blijvende gezondheidsklachten aan over had gehouden."
Ria's echtgenoot Cees van Nijnatten maakte een website over Anselmus, die weer nieuwe inzichten oplevert. ,,Ik ben zelfs benaderd door een zoon van een SS'er die in Rome zat. Hij vroeg heel timide hoe we aan het MI5-dossier van de verhoren met Ten Cate waren gekomen."
Anselmus kende geen haat. ,,Hij vergaf zijn vijanden", zegt Louis Raaijmakers. Hij wijst op de bundel 'Jonge Bloei', met eigen gedichten van de priester. Een strofe: ,,Wie aan vele droeve dingen, uren, dagen en tijden geen verbitterde herinnering bewaart, heeft voor zichzelf en voor zijn lijden vernieuwd leed al uitgespaard."
Ik ben zelfs benaderd door een zoon van een SS'er die vroeg hoe we aan het MI5-dossier over Anselmus' verhoor kwamen
Zo kon het dat Musters, na standplaatsen in Italiaans-Zwitserland en Duitsland, in 1974 pastoraal werk doen in Sönnern bij Werl op het Duitse platteland, waar hij in 1986 aan een hartinfarct overleed en werd begraven.
,,Als familie treden we nu in zijn voetsporen", zegt Van Nijnatten. ,,We waren al bij het Vaticaan te gast en gaan nu naar de school in Florence waaruit hij ontsnapte en naar San Gimignano waar hij enige tijd verbleef om te herstellen." Zelfs de'Reisgids van de bedevaart naar Cascia-Rome-Genazzano' die Anselmus ooit schreef, komt van pas, zegt Ria: ,,Onze broer Jac gaat die route rijden met de caravan."
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
PREMIUM
GGD West-Brabant: straks zestig prikken per prikker per uur
BREDA /BOSSCHENHOOFD- De grote vaccinatiecentra van GGD West-Brabant op Breepark in Breda en op Breda International Airport (Seppe) kunnen straks in een razend tempo prikken zetten. Zestig vaccinaties per uur per prikker is het doel. Bij het logistiek inrichten van de centra en het versnellen van het proces heeft GGD de hulp gekregen van het bedrijfsleven. -
PREMIUM
En weer zoekt de politie bij Jan B. in Hulten, dit keer naar drugs
HULTEN - Opnieuw is de boerenschuur van meermaals veroordeeld wapenhandelaar Jan B. (70) uit Hulten onderwerp van politieonderzoek. Woensdagmorgen troffen agenten op zijn terrein een opslag aan voor grondstoffen van synthetische drugs. -
PREMIUM
Horeca blijft ‘braaf’ gesloten: ‘Nu actie voeren voelt niet goed’
BERGEN OP ZOOM - De horecaterrassen in Bergen op Zoom, Steenbergen en Woensdrecht blijven dinsdag 2 maart dicht. De meeste ondernemers zien niets in de actie om de terrassen illegaal te openen, als signaal dat de horeca op omvallen staat. Een enkeling zet wel een terras neer, maar met rood-wit lint eromheen. -
PREMIUM
Jasper en Ron zijn ambassadeurs speciaal onderwijs: ‘Je moet jezelf blijven én eerlijk zijn naar leerlingen’
BREDA - Het speciaal onderwijs in een positief daglicht zetten: dat is de missie van Jasper van der Noordt (35) en Ron Bouquet (63). De docenten van het Brederocollege in Breda zijn geëindigd in de top 3 van de verkiezing van Leraar van het Jaar 2021 voor het speciaal onderwijs en mogen zich dit jaar ambassadeurs van hun sector noemen. -
PREMIUM
Werken in de vaccinatiestraat: ‘De meeste mensen zien prik als een stap naar de vrijheid’
BERGEN OP ZOOM - Aan de Wattweg wordt getest en gevaccineerd. Van arts tot triagist tot prikker: iedereen heeft een eigen taak. Hoe is het om daar te werken? ‘Dit is voor mij de ideale bijbaan.’
-
Elektrisch rijden? Steenbergen krijgt 85 extra laadpalen
STEENBERGEN - Er komen binnenkort 85 nieuwe laadpalen voor elektrische auto’s in de gemeente Steenbergen. Waar ze precies geplaatst worden is nog niet bekend, maar de eerste paal zal nog voor het einde van 2021 staan. -
Raadslid Pijnen na huisscan: ‘Ongerust gevoel door vuurwerkbom slijt langzaam’
HOOGERHEIDE - Acht maanden nadat zwaar vuurwerk hun voordeur verwoestte, schrikt de vrouw van CDA-raadslid Ad Pijnen uit Hoogerheide soms nog wakker. Bij hemzelf slijt het ongeruste gevoel langzaam, mede door een huisscan. -
Kinderen in Bergen op Zoom kunnen volop sporten met Sjors Sportief
BERGEN OP ZOOM - Kinderen van de basisschool met zoveel mogelijk sporten laten kennismaken. Dat is de insteek van Sjors Sportief, het sportstimuleringsproject van de F!tFabriek in Bergen op Zoom. De aftrap was maandag voor groep 5 van basisschool de Aanloop.
In samenwerking met indebuurt Bergen op Zoom
0 reacties