Begraafplaats De Heen is tweede thuis voor Leo (77): ‘Al ruim ik meer graven dan er nieuw bijkomen’

Het kerkhofje, wat lager gelegen langs de Zeelandweg-Oost nabij afslag De Heen, oogt haast idyllisch. Een rustieke plek in het landschap, omgeven door hagen en beuken, waar een niet te missen beeld van de gekruisigde Christus waakt over de graven. Sinds 1866 is de begraafplaats in gebruik, nadat toenmalig pastoor Flooren de grond voor 470 gulden kocht van kapelaan De Wit uit Fijnaart. 

,,Pastoor Flooren ligt hier zelf ook begraven”, wijst Heijmans die sinds jaar en dag namens de Sint Annaparochie beheerder is van het kerkhof. Zo vader zo zoon. 

,,Mijn stiefvader deed ook het beheer. Zo begon het voor mij. Weet niet precies hoeveel graven ik gemaakt heb, maar het zijn er heel veel. Ik laat er nu een grondbedrijf voor komen, maar vroeger deed ik het eigenhandig. Het is hier kleigrond, dus je bent er zo vier uur mee bezig. Dan nog drie uur om alles op te ruimen en het graf te dichten. Ik had er een dagtaak aan.”

Heijnen, van jongs af vergroeid met de dorpsgemeenschap van De Heen, is een nuchter mens. Bij het delven stuitte hij, als kind al, op menselijke botten en schedelresten. ,,Dat hoort erbij, daar heb ik geen last van.”

Hoe nuchter ook, Heijnen doet zijn werk nog steeds met grote toewijding. Elke maandagochtend is hij met een vast ploegje vrijwilligers in de weer om de 156 graven netjes te houden. Gras maaien, struiken snoeien, onkruid trekken, de boel aanharken. Waarbij de vrouwen van de vrijwilligers om toerbeurt met de koffiekan slepen. Koffiemoment tussen de zerken van familieleden en bekenden; dat is pas sociale binding. 

_{(Tekst gaat verder onder de foto)} 

Over familie gesproken. Veel verwanten van Leo Heijnen en zijn vrouw Dien (73) vonden er hun laatste rustplaats. De geschiedenis van de begraafplaats is de geschiedenis van de inwoners van De Heen. Heijnen kent het verhaal bij verreweg de meeste grafstenen.  

Hij stopt bij een oude zerk met een zwart-witte portretfoto van een jongeman. ,,Mijn biologische vader. Het enige oorlogsslachtoffer op dit kerkhof. Ik heb hem niet gekend.”

Het gebeurde op 31 oktober 1944. De Heen werd opgeschrikt door een granaatontploffing. De ouders van Leo, net getrouwd, lagen op bed toen een scherf van de granaat zich door het dak boorde en Leo’s vader dodelijk trof aan het hoofd. Leo senior was 24 jaar, zijn jonge vrouw een maand of vier in verwachting van Leo junior. ,,Mijn moeder was er helemaal stuk van, hoorde ik altijd.”

Een paar jaar later ontmoette zij Leo's stiefvader en werd het gezin uitgebreid met een tweede zoon en twee dochters. ,,Een lieve stiefpapa, tot groot verdriet van mijn moeder ook jong gestorven. Ik heb mijn echte vader niet gemist. Wie je niet kent, kun je niet missen.”

_{(Tekst gaat verder onder de foto)}

Als beheerder van de begraafplaats is Heijnen niet de moeilijkste. Het parochiebestuur geeft hem de ruimte; dus doet hij de dingen op zijn manier. Nabestaanden moeten zich vooral fijn voelen bij de graven, vindt hij. ,,Zie je daar dat tuinbankje langszij het graf? De dochter van die overleden vrouw wilde graag op het gemak bij haar moeder kunnen zitten en een sigaretje roken. Dan regelen we dat toch?”

Een kindergrafje groeide uit tot een familiegraf. De ouders wilden begraven worden bij hun kind. Heijnen volgde die laatste wens en schoof de urnen onder de grafsteen. De laatste begrafenis dateert van eind 2021. Verse bloemen sieren de zerk. ,,Deze man komt niet uit De Heen, maar zijn vriendin wilde hem op deze plek begraven. Haar eerste man ligt hier ook. Zij wil op termijn letterlijk tussen de twee mannen rusten. Deze plek is gereserveerd voor haar.”

Er zijn nog meer lege plekken die al vergeven zijn. Maar per saldo verdwijnen er meer graven op De Heen dan er graven bij komen. ,,Daarmee haal je langzamerhand de geschiedenis van ons dorp weg.”

Na twintig jaar wordt een graf geruimd, tenzij nabestaanden opnieuw in de portemonnee tasten om de grafrechten te verlengen. Heijnen gaat er flexibel mee om. ,,Een hoogbejaarde nabestaande die niet voor tien, maar voor vijf jaar wil bijbetalen; daar ga ik niet lastig over doen.”

_{(Tekst gaat verder onder de foto)}

Hij moet wel ergens een grens trekken. Want graven jaren laten liggen terwijl er niet voor betaald is, kan niet. Dat is niet eerlijk ten opzichte van familie die wel de beurs trekt. De ene dode heeft niet meer rechten dan de andere, zo overzichtelijk is het ook weer.

Hoewel, er zijn nog een paar opvallende grafstenen uit de negentiende eeuw. Die zijn historisch zo waardevol dat ze behouden blijven.

Onderhoud van het kerkhof is overigens veel meer dan harken en maaien. De vrijwilligersploeg wist jaren geleden via internet een nieuwe toegangspoort op de kop te tikken. De mannen reden zelf naar Overijssel om de poort op te halen. Toen een van de vier statige beuken rond de begraafplaats door ziekte het loodje legde, werd er geld ingezameld voor een nieuwe jonge beuk.

Heijnen wijst ook op het gehavende metselwerk van het vroegere lijkenhuisje dat hoognodig aangepakt moet worden. Zo is er altijd wat. Met zijn 77 jaar gaat die verantwoordelijkheid voor Heijnen zwaarder wegen.

,,Een paar maanden geleden was er ingebroken op het kerkhof in Dinteloord. Allemaal spullen voor het onderhoud weg. Dan weet je dat de kans bestaat dat ze ook hier komen. Dus hebben we alles weggehaald. Maar goed ook, want kort daarna is geprobeerd om de sloten te forceren. Kijk, ook weer kapot. Dat soort dingen kost veel energie.”

Hoe verbonden ook met de plek; Heijnen twijfelt of hij zelf in die aarde wil rusten. ,,Ik zadel onze kinderen liever niet op met een graf.” Weer die nuchterheid. Cremeren kan ook; de rij met urnengraven maakte hij ook met z'n eigen handen. Er is nog plaats. Hij hoopt dat het moment nog lang op zich laat wachten. Liever nog een tijd  klussen tussen de zerken. Zo houd je een dodenakker in leven.