Verslaggever René van der Lee: ‘In elk gemeentehuis zit wel een geheim verstopt’
over onsIn ‘Over ons’ geven wij de lezer een kijkje achter de schermen van de redactie. Welke keuzes maken wij als redactie, en welk verhaal schuilt er achter een verhaal van onze verslaggevers? Deze keer een interview met René van der Lee. Hij maakt onderdeel uit van de onderzoeksredactie die zich verdiept in ondermijning in Brabant.
Delen per e-mail
De vermenging van de onder- met de bovenwereld is al jaren een heet hangijzer in Brabant. Drugsafval in de buitengebieden, levensgevaarlijke xtc-labs, drugsbaronnen die leven als god in Frankrijk en politie en justitie die er geen vinger achter krijgen. De toplaag van de Brabantse onderwereld lijkt onaantastbaar. Het is niet voor niets dat Brabant de bijnaam ‘drugsschuur van Europa’ heeft gekregen. Ondermijning is zo alom aanwezig dat het een structurele aanpak verdient. Sinds begin dit jaar verdiepen daarom vijf journalisten van het Brabants Dagblad, Eindhovens Dagblad en BN DeStem zich in de Brabants drugscriminaliteit. Ze worden hierbij ondersteund door een journalist van onderzoeksplatform Investico.
Lees hier het hele dossier over ondermijning in Brabant, inclusief alle verhalen uit de bijlage. Luister daarnaast naar de podcast, waarin René's collega's Wout van Arensbergen, Mariëtte den Engelsen en Hessel de Ree vertellen over hun bevindingen. De podcast is ook te beluisteren via Apple, Google of Spotify.
De onderzoeksredactie is een bijzonder project van de drie Brabantse kranten. Eind vorig jaar kregen zij een subsidie van 158.000 euro van het Stimuleringsfonds voor onderzoeksjournalistiek (zie kader). Van dit geld kan de onderzoeksredactie zich ruim een jaar lang verdiepen in drugscriminaliteit, witwassen en ondermijning in Brabant. Ze hebben ruim de tijd om diepgravend onderzoek te doen, uitgebreide gesprekken te voeren en cijfers uit te pluizen. ,,Eigenlijk om alles te doen waar we normaal niet aan toe komen”, zegt René van der Lee, die al 32 jaar voor het Brabants Dagblad schrijft. ,,Als je bij een dagblad werkt, ligt de nadruk op produceren. De krant moet immers dagelijks gevuld worden. Nu hebben we de tijd om tegels te lichten.”
Maanden werken aan een verhaal
Toch was René niet direct enthousiast toen hoofdredacteur Lucas van Houtert hem vroeg om deel te nemen aan het onderzoeksteam. ,,Mijn liefde voor het vak is voornamelijk mijn liefde voor het schrijven. Op de onderzoeksredactie kun je gerust maanden aan een verhaal werken zonder een letter op papier te zetten. Gelukkig kreeg ik een wekelijkse column in de bijlage Z, die elke zaterdag bij de drie Brabantse kranten zit. In ‘Plaats delict’ schrijf ik over criminaliteit in Brabant. De laatste jaren schreef ik al veel over misdaad in het Brabants Dagblad. Daarom ben ik ook gevraagd voor de onderzoeksredactie.” Naast René bestaat de redactie uit Wout van Arensbergen (ED) en Hessel de Ree, Mariëtte den Engelsen (BN DeStem) en Thomas Muntz van onderzoeksplatform Investico. Gerard Lukken (ED) is de coördinator.
Na wat omzwervingen is de redactie sinds begin mei gevestigd in een prachtig oude villa in het centrum van Tilburg. Op de eerste verdieping, in een oude kamer met ensuite deuren, staat een modern bureaublok. Wie chaos, rinkelende telefoons, stapels dossiers of een wand met foto’s en aantekeningen verwacht, komt bedrogen uit. Het is rustig en netjes, ontzettend netjes zelfs. Er ligt geen papiertje op het bureau en ook het whiteboard is maagdelijk wit. ,,We leven in een moderne tijd, alle aantekeningen en gegevens zijn opgeslagen op een gezamenlijke drive”, zegt René. ,,We hebben alles gerubriceerd zodat we het overzicht kunnen bewaren. Dat is wel nodig, want in het eerste half jaar hebben we al ontzettend veel informatie verzameld.”
Heel veel gesprekken voeren
Voordat ze daadwerkelijk met schrijven begonnen, zijn de leden van de onderzoeksredactie eerst gaan praten. ,,Veel gesprekken voeren met betrokkenen. We zaten om tafel met Brabantse burgemeesters, wetenschappers, advocaten, de ZLTO, hoge politiefunctionarissen, politici, maar ook met criminelen. En we spraken uitgebreid met minister Grapperhaus van Veiligheid en Justitie. Sommige gesprekken voerden we op vertrouwelijke basis. We wilden namelijk in eerste instantie een beeld krijgen van wat ondermijning nu precies is. Het is een containerbegrip waar veel criminaliteit onder geschaard wordt. Het was belangrijk om eerst informatie te vergaren en dan pas te bepalen waar we over gingen schrijven. Wat dat betreft werden we helemaal vrij gelaten. Uiteindelijk rolden er vier thema’s uit. De eerste bijlage staat in het teken van wat ondermijning nu precies is. Andere thema’s worden waarschijnlijk drugscriminaliteit in het buitengebied, volkswijken waar misdaad onderdeel van het leven is en witwassen.”
Wie onthullingen, een deepthroat in een parkeergarage of spannende undercoveracties verwacht, wordt teleurgesteld. ,,Het is vooral heel veel praten en heel veel lezen. We hebben een aantal adviseurs die ons bij het onderzoek helpen. Zoals Henk Tromp, oud-politiecommissaris van Eindhoven. Hij heeft ons bijvoorbeeld uitgelegd hoe het er bij de recherche aan toe gaat. Na het eerste half jaar kunnen we de conclusie trekken dat het hartstikke slecht gaat met de strijd tegen de misdaad. De overheid schiet ernstig tekort. Politie en justitie hebben totaal geen zicht op de grote jongens. Daar zijn er enkele tientallen van in Brabant. Niemand zal van z’n stoel vallen van deze onthulling maar het is goed om alles eens goed op een rijtje te zetten. De politie heeft te weinig capaciteit en er is te veel bureaucratie.”
Als voorbeeld geeft René hoe enorm ingewikkeld het is om een boef op de hoek van de straat op te pakken. ,,De politie mag niet zomaar gegevens opvragen over zo’n man bij de gemeente of de Belastingdienst. Daar zijn ingewikkelde procedures voor, het is allemaal tot achter de komma vastgelegd. En als de regels geschonden worden, gaat de verdachte vrijuit. Zo gaat dat in een rechtsstaat, maar het gaat samen met een enorme bureaucratie.”
Weinig betrouwbare cijfers
Wat ook opvalt is dat er zo weinig betrouwbare cijfers zijn. Sommige gemeente houden netjes bij waar een drugspand is gesloten, bij anderen kostte het heel veel moeite om dat boven water te krijgen. Ook de politie blinkt niet uit in het in kaart brengen van gegevens. ,,Terwijl dat wel belangrijk is om patronen te ontdekken. Op bd.nl hebben we bijvoorbeeld een interactieve kaart waar je precies kunt zien waar drugsafval is gedumpt. Er komen steeds meer plekken bij. En we hebben een enquête gehouden onder burgemeesters met de vraag of ze aan willen geven waar ze huizen hebben laten sluiten omdat daar een wietplantage werd aangetroffen. Al deze data delen we met onze lezers zodat ze kunnen zien wat er in hun buurt speelt.”
Normaal gesproken heeft een journalist zijn eigen aandachtsgebied. Op de onderzoeksredactie wordt juist veel samengewerkt. Elke dag zitten ze wel even met elkaar om tafel om te overleggen. ,,En we gaan vaak met twee of drie journalisten naar een gesprek. Je kunt elkaar dan goed aanvullen. We hebben allemaal veel expertise in ons vakgebied.
Gewetenloze boeven
De onderwereld spreekt altijd enorm tot de verbeelding. Het is een fascinerende wereld waarin het vooral draait om geld een aanzien. ,,Maar er is weinig romantisch aan. Ik ben bij veel rechtszaken geweest en daar kom je gewetenloze boeven tegen. Maar ook slimme jongens die ook op een nette manier carrière hadden kunnen maken. Het is interessant om te zien hoeveel moeite de overheid heeft om op te boksen tegen deze criminelen. Als journalist wil je weten waarom dat zo is. Waar gaat het mis, en wat zijn de oorzaken? En hoe wordt crimineel geld nu eigenlijk witgewassen? Het beeld van allerlei louche kapperszaken en geldwisselkantoren lijkt vooralsnog overdreven. De echte drugsbaron neemt zijn criminele geld gewoon mee naar Dubai. Daar worden geen vragen gesteld als je met zestien miljoen euro cash komt aanzetten.”
Belang van onderzoeksjournalistiek
Onderzoeksjournalistiek is erg belangrijk voor de regionale journalistiek, vindt Rene. ,,In elk gemeentehuis ligt wel een geheim verstopt. Ik huldig de ouderwetse taakopvatting dat de journalist er is om tegels te lichten. De lezer laten zien dat de overheid ons soms dingen probeert wijs te maken die niet waar zijn. Door bezuinigingen zijn de krantenredacties de afgelopen jaren flink gekrompen met het gevolg dat de werkdruk voor journalisten steeds hoger wordt. Toch zou elke verslaggever verloren uurtjes kunnen besteden aan onderzoek. Kijk eens naar mestfraude of verdiep je in een moeilijk dossier van de gemeente die je volgt. Ik ben ervan overtuigd dat eigen onderzoek iets kan opleveren. Als je maar lang genoeg volhoudt en door zoekt.”
Het Brabants Dagblad heeft al eerder bewezen dat onderzoeksjournalistiek loont. Recente voorbeelden zijn de producties over chroom-6 en Q-koorts. ,,Bijlagen die bij een regionale krant passen. Door als Brabantse kranten meer samen te werken, kunnen we ook in de toekomst nog meer van dit soort mooie producties maken.”
Stimuleringsfonds voor onderzoeksjournalistiek
Het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek stimuleert de kwaliteit, diversiteit en onafhankelijkheid van de journalistiek door met geld, kennis en onderzoek de vernieuwing van de journalistieke infrastructuur in Nederland te bevorderen. Het Stimuleringsfonds ontvangt jaarlijks een bijdrage (ongeveer vijf miljoen) van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, waaruit alle activiteiten worden gefinancierd. Voor de subsidieregeling onderzoeksjournalistiek werden in totaal 96 subsidieaanvragen ingediend, waarbij ruim elf miljoen euro werd aangevraagd. Na een grondige selectieprocedure zijn 23 projecten geselecteerd die op 1 januari 2019 van start zijn gegaan. Daarbij wordt in totaal 2,7 miljoen euro aan subsidie verstrekt. De projecten zijn divers en afkomstig uit het gehele land, waarbij 75 procent van de projecten zich richt op regionale onderzoeksjournalistiek.
Het Brabants Dagblad, Eindhovens Dagblad en BN DeStem kregen ruim 158.000 euro om een journalistieke taskforce op te richten die zich concentreert op de invloeden van criminaliteit op het openbaar bestuur en maatschappelijke instituten.
Coördinator Gerard Lukken houdt het Stimuleringsfonds regelmatig op de hoogte van de vorderingen van de onderzoeksredactie.
Hoewel de subsidie van de overheid afkomstig is, blijft de onderzoeksredactie volkomen onafhankelijk. Sterker nog, ze komt juist met de conclusie dat er veel mis is bij de overheid als het gaat om de bestrijding van drugscriminaliteit.
Bio René van der Lee
Drugslaboratoria, wietplantages, blauwe vaten met giftig drugsafval in de natuur: allemaal zaken waar René van der Lee (53) al jaren over schrijft. Als misdaadverslaggever van het Brabants Dagblad richt hij zich vooral op de moeizame strijd van de overheid tegen de drugscriminaliteit. Samen met collega’s van het ED en BN DeStem doet hij in 2019 een jaar lang onderzoek naar de vraag of de Brabantse drugsindustrie ook tot de legale sectoren van de samenleving weet door te dringen. Bijkomend voordeel: René hoeft al die misdaadseries op tv niet meer te zien, hij heeft genoeg aan de Brabantse realiteit.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
achter de schermen
De belangrijkste info over corona is voor iedereen beschikbaar
Beste lezer, -
van de hoofdredactie
Wat ik als vers aangestelde hoofdredacteur ga doen
Groot op internet, een pushbericht, een filmpje, een foto op de voorpagina van de krant en een interview in diezelfde krant. Ik vond de aandacht voor mijn persoontje nogal ruim afgelopen week. Maar het hoort erbij als je definitief benoemd wordt tot hoofdredacteur van BN DeStem, heb ik me laten vertellen. Ineens stap je uit de schaduw en ben je even een regionale bekendheid. -
achter de schermen
Hoe Annelies omgaat met het verdriet van een ander: ‘Als journalist heb ik het soms best even moeilijk’
Daar zit ze dan. Aan tafel met een meisje van zeventien die vertelt hoe geweldig haar vader was. Dat ze dolgraag had gezien hoe trots hij was geweest nu ze haar diploma heeft. Een voorbeeld hoe dicht vreugde en verdriet bij elkaar liggen. ,,Je ziet mensen tegen de tranen vechten. Dan heb ik het als journalist soms best even moeilijk, al laat ik dat niet blijken”, zegt Annelies Wijnen. -
achter de schermen
Wie maakt toch al die foto's voor de krant?
De azc-rellen in Steenbergen, foto’s van het zieke meisje Ana Elena dat een stamceldonor zocht en alles wat daartussen zit; fotograaf Marcel Otterspeer (36) uit Zevenbergen trekt al zeven jaar heel West-Brabant door met zijn camera om foto’s te maken bij de verhalen in deze krant. ,,Het belangrijkste is de mensen, er moet ruimte zijn voor gezelligheid en een lolletje.” -
Achter de Schermen
Een dagje persconferentie door de ogen van onze politiekverslaggever Edwin van der Aa
Edwin van der Aa (44), politiek verslaggever van het AD en de regionale kranten, heeft in het coronatijdperk tientallen ‘persconferenties van Rutte’ bijgewoond en er voor de lezers verslag van gedaan. De volgende persconferentie staat alweer op stapel. Het zijn pittige tijden; voor de politiek, maar ook voor de journalistiek. ,,Corona is de grootste zorgcrisis ever in ons land. Nu zijn we het wel gewend om sprintjes te trekken, maar dit is echt een marathon. Ik noem corona de Olympische Spelen voor politieke zorgverslaggevers.”
-
Onze verslaggevers zagen deze week tranen bij inwoners van Roosendaal
Als we in het vervolg nog eens een Midden-Oostencorrespondent nodig hebben, meld ik me bij dezen aan, appt verslaggever Freek Verhulst mij met een knipoog nadat ik kort contact met hem heb over zijn werk de avond ervoor in Roosendaal. Een berichtje van hem dus met een knipoog, maar dat het serieus raak is in Roosendaal mag duidelijk zijn. -
Van de hoofdredactie
Interactie
Onze facebookpagina's ontploften afgelopen week en we werden overladen met mails. De oorzaak: een oproep, geïnitieerd door collega Fee Buurmans, over de vele opvallende paddenstoelen deze herfst. Het was haar opgevallen en iets wat een verslaggeefster opvalt, valt doorgaans ook de lezer op, is onze ervaring. In dit geval bleek dat meer dan waar. -
Interview
Spannende Tour de France belooft ouderwetse spanning en Nederlands Geel
Wat er ook gebeurt, de Tour must go on. Ook dit jaar volgen wielerverslaggevers Thijs Zonneveld en Daan Hakkenberg ’s werelds belangrijkste wielerronde ‘in het wiel’. Beide kenners verwachten een unieke koers, met volop Nederlands perspectief: “Er kan straks zo maar een Nederlander in het Geel de Champs-Élysées oprijden.”